Son Heung Min sẽ còn "sút như hack" được bao lâu nữa?

Nếu bạn đang theo dõi Premier League mùa giải này, bạn chắc chắn sẽ chú ý đến Son Heung-Min. Cụ thể hơn, bạn chắc chắn sẽ chú ý đến khả năng dứt điểm đáng sợ của ngôi sao người Hàn Quốc. Mỗi khi quả bóng đến gần anh ta, nó dường như sẽ tự bay vào lưới vài giây sau đó cứ như thể bị hút bởi lực từ trường, và chuỗi phong độ mang đến cảm giác như một sự bùng nổ khó tin nhưng nhất thời vào ban đầu đang tiếp tục được duy trì. 
 

Hai bàn thắng mà Son ghi gần đây nhất – trước Leeds ở Premier League và Brenford ở Carabao Cup – đều là những ví dụ điển hình, quả bóng vượt qua thủ môn và bay vào lưới với một sự chính xác đáng nể. Son đã thực hiện 28 cú sút ở mùa giải 2020/2021 cho đến thời điểm hiện tại, đứng thứ 30 tại Premier League về thống kê này. Tuy nhiên, số cú sút trúng đích 17 là một thống kê đứng thứ chín tại giải đấu, và 12 bàn thắng ghi được là thành tích đứng thứ hai.  
 

Đầu tiên, cần phải tán dương rằng phong độ của Son cho đến thời điểm hiện tại là cực kỳ ấn tượng, tiếp theo, chúng ta sẽ đến với những phân tích “sâu” hơn. Để có thể phân tích một cách chi tiết hơn về khả năng dứt điểm của ngôi sao người Hàn Quốc, chúng ta cần so sánh số bàn thắng thực tế mà anh đã ghi được và dữ liệu bàn thắng kỳ vọng (Expected goal – xG) – một thước đo dùng để đánh giá chất lượng của từng cơ hội. Các mô hình xG sử dụng một loạt những yếu tố như vị trí thực hiện của một cú sút và kiểu đường chuyền kiến tạo cơ hội, và so sánh nó với hàng nghìn cú sút tương tự trong lịch sử ở Premier League, để đưa ra đánh giá về chất lượng của một cơ hội, trong đó, 1 là một bàn thắng chắc chắn sẽ được ghi, còn 0 đồng nghĩa với việc ghi bàn là bất khả thi. Một pha đệm bóng cận thành có thể được đánh giá là 0,96 trong khi một cú dứt điểm ở khoảng cách 20 yard có thể là khoảng 0,12. 
 

Các cơ hội của Son cho đến thời điểm hiện tại ở mùa giải này có tổng giá trị bàn thắng kỳ vọng là 5,39. Nên nhớ rằng, số bàn thắng thực tế của ngôi sao người Hàn Quốc thì lên đến 12, điều này có nghĩa là anh chỉ cần một cơ hội có chưa đến một nửa chất lượng so với một cơ hội của một cầu thủ trung bình tại Premier League để ghi được 1 bàn thắng – Son đang ghi bàn từ những cơ hội cực kỳ khó. Đó thực sự là một output phi thường, nhưng chưa hết đâu. Nửa mùa giải là một kích cỡ mẫu tương đối nhỏ, nhưng khi bạn so sánh số bàn thắng thực tế và xG của Son trong 5 mùa giải qua, anh đã luôn vượt xa dữ liệu kỳ vọng, đến mức đứng ở vị thế “duy ngã độc tôn” trong thước đo này – bỏ xa Lionel Messi, Cristiano Ronaldo hay bất kỳ tiền đạo hàng đầu nào mà bạn có thể kể tên. 
 

Bảng dưới đây đặt những con số phi thường của Son vào một bối cảnh. Nó bao gồm mọi cầu thủ thi đấu tại 5 giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu đã ghi ít nhất 10 bàn thắng ở mùa giải này (trừ ra 3 cầu thủ có dữ liệu lịch sử rất hạn chế: Bruno Fernandes, Boulaye Dia và Erling Haaland). Nó cũng bao gồm một số cây săn bàn khét tiếng khác để thực hiện so sánh như Sergio Aguero, Lionel Messi và Neymar để tạo thành top 20 tiền đạo “khủng” nhất châu Âu trong 5 mùa giải qua.   

Các kết quả có thể khiến bạn cảm thấy kinh ngạc. Tỷ lệ chuyển hóa cơ hội của Robert Lewandowski và Cristiano Ronaldo, hai trong số các cầu thủ xuất sắc nhất hành tinh, đứng tương đối thấp. Raheem Sterling có lẽ không phải là một gã “chân gỗ” tệ hại như mọi người thường chỉ trích anh. Còn dữ liệu của Karim Benzema thì thể hiện một hình ảnh rất “chân gỗ”. Và đứng trên đỉnh của thống kê này vào thời điểm hiện tại chính là Son Heung-min, ngôi sao 27 tuổi người Hàn Quốc đã có số bàn thắng thực tế vượt dữ liệu kỳ vọng đến hơn 44% – anh đã ghi 61 bàn thắng từ những cơ hội trị giá 42,4 xG. Nói một cách đơn giản, Son đang “sút như hack”. 
 

Điều quan trọng là bạn cần phải hiểu chuyện này kỳ lạ đến thế nào về mặt thống kê.  
 

Đầu tiên, có thể các bạn sẽ bất ngờ khi biết rằng, các nhà phân tích bóng đá không tin tưởng lắm về “dứt điểm” trong tư cách một kỹ năng. Dữ liệu lịch sử ở các giải đấu hàng đầu châu Âu đã chỉ ra rằng, sự khác biệt về khả năng “dứt điểm” giữa các cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp là rất ít. Đúng vậy, các cầu thủ và các đội bóng thường sẽ có những thời điểm được tận hưởng một chuỗi phong độ đặc biệt bùng nổ, thách thức dữ liệu bàn thắng kỳ vọng của họ, nhưng theo lý thuyết được đặt ra thì phong độ đó sẽ không tồn tại lâu dài, tất cả bọn họ sẽ đến lúc “hồi quy về phía giá trị trung bình”. 
 

Ví dụ, hãy so sánh khả năng dứt điểm của Ronaldo với một tiền đạo thuộc dạng “bình thường” ở Premier League, như Ashley Barnes của Burnley. Trong 5 mùa giải qua, Barnes đã ghi được 34 bàn thắng từ các cơ hội có tổng giá trị bàn thắng kỳ vọng là 34,63, có nghĩa là tỷ lệ chuyển hóa cơ hội thành bàn thắng của anh ở mức trung bình. Trong cùng khoảng thời gian, Ronaldo đã ghi được 117 bàn thắng từ các cơ hội có tổng giá trị bàn thắng kỳ vọng là 116,22, điều đó có nghĩa là tỷ lệ chuyển hóa cơ hội thành bàn thắng của siêu sao người Bồ Đào Nha cũng ở mức trung bình. Có vẻ như “dứt điểm” không phải là thứ tạo nên sự khác biệt giữa một cầu thủ giỏi và một cầu thủ “siêu hạng”.

Điều khiến Ronaldo – cũng như tất cả những tiền đạo xuất sắc nhất thế giới khác – trở nên đặc biệt, không phải là việc họ có khả năng chuyển hóa những cơ hội cực kỳ khó thành bàn thắng, mà nằm ở khả năng “đánh hơi” và giành lấy các cơ hội ngon ăn của họ. Khả năng di chuyển bậc thầy, sức mạnh, những pha bật nhảy phi thường và khả năng chọn thời điểm chuẩn xác của Ronaldo: Đây chính là “kho vũ khí” đã giúp ngôi sao người Bồ Đào Nha đánh bại các hậu vệ và giành được một lượng lớn những cơ hội có chất lượng tuyệt vời mà anh luôn chuyển hóa thành công thành các bàn thắng.
 

Dù sớm hay muộn, hầu hết các đội bóng và các cầu thủ đều sẽ đến một thời điểm mà thành tích thực tế của họ trở nên gần đúng với dữ liệu “bàn thắng kỳ vọng”, giống như Ronaldo và Barnes, đó chính là lý do vì sao mô hình này rất hữu dụng trong việc giúp dự đoán về tương lai. Liverpool đã có thành tích thực tế vượt trội hơn xG ở mùa giải này, nhưng trong thời gian gần đây họ đã dần “hồi quy về phía giá trị trung bình” – một điều đã được dự đoán từ trước, trong khi điều ngược lại đã diễn ra với Arsenal. Các nhà phân tích không phải lúc nào cũng thống nhất về việc liệu những đợt bùng nổ mạnh mẽ đến mức bất thường của khả năng dứt điểm này nên được quy cho những quan niệm trừu tượng về sự may mắn, hay những biến động hữu hình hơn trong các yếu tố như sự tự tin và động lực, nhưng họ đều thống nhất rằng những khoảng thời gian bùng nổ đó hiếm khi kéo dài.
 

Luôn có một số trường hợp ngoại lệ, một số cầu thủ và đội bóng thường xuyên vượt trội hoặc kém hơn xG với một mức độ chênh lệch nhỏ. Một ví dụ ở mùa giải trước là Kepa Arrizabalaga, thủ môn của Chelsea đã để thủng lưới nhiều hơn dữ liệu xG-Against (Bàn thua kỳ vọng). Người thay thế anh, Edouard Mendy, có số bàn thua gần với thông số kỳ vọng hơn và được nhận định là một sự nâng cấp đáng kể ở vị trí thủ môn của Chelsea. Còn trên mặt trận tấn công, các dữ liệu đã cho chúng ta thấy thành tích trong 5 mùa giải qua của Lionel Messi, Harry Kane và Ciro Immobile đều vượt trên xG của họ khoảng 20%. 

Điều này đưa chúng ta quay trở lại với trường hợp của Son, người đã thách thức suy nghĩ thông thường của bất kỳ nhà phân tích bóng đá nào. Với số bàn thắng thực tế vượt dữ liệu xG hơn 40% trong 5 mùa giải qua – vượt xa những người đứng sau – anh đã chống lại “lực hấp dẫn” của xG ở một mức độ không thể giải thích đơn giản bằng lập luận “sự may mắn” hay một “phương sai” thời nào cũng có.
 

Có một số lý thuyết để giải thích Son là một “kẻ dị biệt”, không chỉ đơn giản là một bậc thầy dứt điểm. Năm mùa giải là một kích cỡ mẫu lớn, nhưng Son không sút nhiều như những người khác trong danh sách, và nếu có nhiều cú sút được thực hiện hơn, thì thành tích thực tế có khả năng sẽ “hồi quy về phía giá trị trung bình” nhiều hơn. Tiếp theo là kiểu dứt điểm: Hãy thử mường tượng về một bàn thắng bất kỳ của Son, và gần như chắc chắn hình ảnh trong đầu bạn sẽ không phải là một cú đánh đầu, một pha đá phạt thành bàn, một quả penalty hoặc một cú “xe đạp chổng ngược”. Điều đó không nhất thiết đồng nghĩa với việc Son không hiệu quả trong những kiểu dứt điểm được nêu, mà có thể lập luận rằng hầu hết những cơ hội mà ngôi sao người Hàn Quốc nhận được – chủ yếu là các tình huống 1 đối 1 hoặc những cú dứt điểm xung quanh vòng cấm – đều thuộc sở trường của anh, trong khi hầu hết các tiền đạo hàng đầu phải xử lý những cơ hội đa dạng hơn để “test” điểm mạnh và điểm yếu của họ.

Các nhà phân tích của Independent đã chia sẻ về những lý thuyết của riêng họ. “Thật khó để nhận định (về khả năng duy trì phong độ ‘sút như hack’ của Son), vì các mô hỉnh xG ban đầu không được thiết kế để đánh giá khả năng dứt điểm của một cầu thủ,” Mike L Goodman, cựu biên tập viên của Statsbomb, bình luận. Rất có thể, chính do vậy nên dữ liệu của Son mới trở nên vô cùng kỳ quặc. Ví dụ, khả năng sút bóng “hai chân như một” của Son có thể làm bối rối các mô hình muốn cân nhắc xem liệu một cú sút đã được thực hiện bởi chân thuận hay chân không thuận của cầu thủ tấn công.

Sự xuất sắc của Son trong các tình huống phản công cũng có thể giúp anh được hưởng lợi về mặt thống kê, bởi vì các mô hình xG gặp khó trong việc phân tích sự cản trở của các hậu vệ và do đó, thường đánh giá các tình huống 1 đối 1 khó khăn hơn một chút so với thực tế. “Thực sự là rất khó – từ một cách tiếp cận thuần thống kê và số liệu – có đủ số cú sút trong hồ sơ của bạn để kết luận một cách chắc chắn rằng một ai đó đang dứt điểm một cách tuyệt vời sẽ tiếp tục thể hiện phong độ đó trong tương lai,” Goodman nhận định. “Bạn có thể nhìn vào Son và nói rằng những con số cho thấy cậu ấy thực sự là một chân dứt điểm giỏi, chắc chắn là vậy, nhưng hãy chỉ nói những điều mà chúng ta có thể chứng minh.” 
 

Tuy nhiên, Goodman đồng ý rằng, trong một môn thể thao mà hầu hết các tiêu chuẩn về “dứt điểm” không bao giờ thay đổi, những con số của Son thật đáng kinh ngạc. Và có lẽ đây chính là điểm quan trọng nhất. Ở trung tâm của Big Data, có thể có rất ít sự khác biệt giữa khả năng dứt điểm của các cầu thủ bóng đá, nhưng trên phần rìa của các con số, ở các cực của bảng biểu, có thể có một thứ gì đó hoặc một ai đó đáng để khám phá.

Son rồi sẽ đến lúc “thụt lùi” về phía dữ liệu kỳ vọng và gần như chắc chắn sẽ không kết thúc mùa giải 2020/2021 với số bàn thắng thực tế nhiều gấp đôi bàn thắng kỳ vọng, như anh đang làm được vào thời điểm hiện tại, nhưng các dữ liệu được thu thập trong 5 mùa giải qua cho thấy anh đã thành thạo nghệ thuật dứt điểm để đạt hiệu quả thậm chí còn cao hơn cả những cầu thủ phi thường như Messi và Ronaldo, và vẫn chưa có dấu hiệu nào về sự kết thúc của điều đó.
 

Một điều đáng chú ý khác, tập thể Tottenham cũng đang có thành tích thực tế vượt trên xG ở mùa giải này, và bên cạnh Son, họ cũng đang sở hữu trong đội hình người đứng thứ hai trong danh sách những chân dứt điểm xuất sắc nhất châu Âu – Harry Kane. Vì vậy, trong mùa giải vốn đã đầy những điều kỳ lạ này, có lẽ Son và Kane sẽ tiếp tục thách thức “lực hấp dẫn” của xG trong một thời gian nữa.